amtdad

نگاهي به عيد نوروز در دين مبين اسلام

"يدالله حاجي‌زاده" طي مقاله اي که در سايت پژوهشکده باقرالعلوم منتشر شد، نگاهي گذرا به عيد نوروز در دين مبين اسلام انداخته است. متن کامل اين مقاله به شرح ذيل است:

نوروز ايرانيان كه در آغاز فصل بهار جشن گرفته مي‌شود، پيام آور نو شدگي سال و آمدن گرما و مرگ زمستان و رويش دوبارۀ طبيعت، و زمان خروج انسان از عالم خمودگي و پيوستن به طبيعت و شروع به حيات اجتماعي دوباره در جامعه است.

نوروز، سمبل تحول و تغيير و دگرگوني است. علاوه بر اينكه طبيعت بي‌جان جاني تازه مي‌گيرد، ايرانيان نيز با خانه تكاني و پوشيدن لباس نو و ... سعي مي‌كنند به استقبال اين تحول بروند. بدون شك اين تحول به سمت نيكويي و بهتر شدن است .
 
اين همه نيکويي و نيک پسندي آنگاه به بالاترين ارزش رسيد که فرهنگ غني ايران با معارف سعادت آفرين اسلام عجين شد و چشم هاي حقيقت بين را از تماشاي مظاهر تحول طبيعت به انقلاب باطن رهنمون ساخت.

پيشينه نوروز: عيد نوروز از زمان‌هاي قديم يكي از دو عيد بزرگ ايرانيان بوده است، عيد ديگر شانزدهم مهرماه به نام «مهرگان» بوده است. امروزه عيد مهرگان از اهميت چنداني برخوردار نيست. نوروز در روزگار «جمشيد» چهارمين پادشاه دوره پيشدادي پديد آمد و در پادشاهي او به صورت آئين درآمد. مسعودي در «التنيه و الاشراف آورده است: «هرمز در روز نخست ماه فروردين به مظالم (دادگري) نشست. پس آن روز را «نوروز» نام كرد و سنت گشت».

فردوسي در داستان پديد آمدن نوروز نقل مي‌كندكه؛ وقتي جمشيد از كارهاي كشوري بياسود بر تخت كياني نشست و همه بزرگان لشكري و كشوري بر گرد تخت او فراهم آمدند ... جمشيد آن روز را كه نخستين روز از فروردين و آغاز سال بود، نوروز ناميد و جشن گرفت».

                        به جمشيد گوهر افشاندند              مر آن روز را روز نو خواندند
                        چنين روز فرخ از آن روزگار              بمانده از آن خسروان يادگار

اسلام و نوروز: از نظر اسلام نوروز و بزرگداشت آن نه تنها مذمت نشده است که بهانه اي فرخنده براي هر انسان خردمند است تا بتواند شتابي افزون تر در پيمودن راه دراز معنويت پيدا نمايد. نه فقط نوروز که هر زمان و مکان ديگري نيز که آدمي را به بلاي غفلت دچار سازد و او را مشغول لهو لعب نمايد، ناپسند است. اين ماييم که مي توانيم اين مناسبتها را به "عيد واقعي " تبديل کنيم يا نه.

توصيه ها و سفارشهايي که امامان معصوم (ع) در پاسخ به سوالاتي که پيرامون عيد نوروز کرده اند همگي در همين راستا بوده و نبايد از آن غافل ماند. دوري از اسراف و تجمل گرايي، اجتناب از تفاخر و بزرگنمايي، صله ارحام و بازديد از آشنايان، رفع کدورتها و قهرها، احسان به والدين و سالمندان، محاسبه عملکرد مادي و معنوي در سال گذشته، برنامه ريزي و تصميمگيري جدي براي سال آينده، محبت به کودکان و سفرهاي کوتاه و بلند از جمله سنتهاي حسنه نوروز است که مي تواند آن را براي ما به "عيد" واقعي تبديل کند، همان چيزي که در دعاي کوتاه و درس آموز هنگام تحويل سال از آن به عنوان "احسن الحال" ياد شده است.

اما در اين ميان توجهي دوباره به محرومان ونيازمندان ارزش بالاتري دارد. قرين بودن جشن نيکوکاري با عيد نوروز براي ملت ما هميشگي است. نبايد هيچگاه از امداد و کمک رساني به دستهاي لرزان و نيازمند غفلت کرد و خوشي و سرور شخصي و خانوادگي، دردها و حاجتهاي پابرهنه ها را فراموش سازد.

در خصوص نوروز و نكو داشت آن در اسلام، روايات مختلف وجود دارد. هر چند بيشتر روايات دلالت بر اين دارند كه اسلام آن را به عنوان روزي مهم، مورد تأييد قرار داده است. در روايتي که مُعلّي بن خنيس از امام صادق(ع) روايت كرده، حضرت بزرگداشت اين روز را به خاطر وقايعي مي‌داند كه در اين روز اتفاق افتاده است. ابن فهد حلي مي‌نويسد: «روز نوروز روزي جليل القدر است... به اين روز عباداتي تعلق دارد كه مطلوب شارع است».


یک محقق دینی گفت: عید نوروز به این دلیل مورد تایید ائمه قرار گرفته است که در این روز جبرئیل بر پیامبر فرود آمده و وحی را نازل کرده است همچنین روزی است که حضرت علی(ع) بر شانه‌های پیامبر بالا رفته و بت‌های کعبه را نابود می‌کند.

به گزارش خبرگزاری اهل‎بیت(ع) ـ ابنا ـ «حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ابوطالبی» نویسنده و محقق علمی و دینی، با بیان این‌که "نوروز یک عید ایرانی است" اظهار کرد: نمی‌توان عید نوروز را یک عید اسلامی نامید، اما آنچه که مهم است این است که خیلی از رفتارها و آداب و رسوم عید نوروز مورد تایید دین اسلام قرار گرفته است و چیزهایی که دین با آن مخالف است بحث خرافات است، وگرنه نکات مثبت آن را قبول دارد و خرافات را رد می‌کند.
 
وی با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم(ص) گفت: روزی گروهی به خدمت رسول‌خدا رسیدند و یک ظرف شیرینی به پیامبر تقدیم کردند و وقتی پیامبر علت را پرسید گفتند بخاطر روز نوروز است و پیامبر گفت نوروز چیست؟ گفتند عید ایرانیان و پیامبر پاسخی که داد این بود که کاش هر روزمان نوروز باشد و شبیه همین داستان نیز در مورد حضرت علی‌(ع) اتفاق افتاده است.
 
ابوطالبی در ادامه با اشاره به یک رویداد اسلامی دیگر گفت: روزی "معلی بن خُنَیس"‌ به خدمت امام صادق(ع) آمد و امام از او پرسید آیا می‌دانی امروز چه روزی است؟ گفت نه ولی می‌دانم روزی است که ایرانی‌ها این روز را به یکدیگر تبریک می‌گویند و آن را با عظمت می‌دانند.
 
این استاد دانشگاه ادامه داد: امام صادق(ع) به او فرمود این عید تنها مختص ایرانیان نیست بلکه عظمت نوروز سابقه دیرینه‌ای دارد، امام در ادامه با اشاره به چند نمونه از اتفاقات که قبل از عید نوروز اتفاق افتاده گفتند: در این روز خداوند از مردم عهد بندگی گرفته است. کشتی حضرت نوح به کوه جودی می‌رسد و طوفان آرام گرفته و کشتی در یک جا مستقر می‌شود.

ابوطالبی گفت: یکی دیگر از دلایلی که عید مورد تایید ائمه قرار گرفته است این است که در این روز جبرئیل بر پیامبر فرود آمده و وحی را نازل کرده است و عید نوروز روزی است که حضرت علی(ع) بر شانه‌های پیامبر بالا رفته و بت‌های کعبه را نابود می‌کند.
 
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: پنجمین واقعه مهمی که در روز عید نوروز اتفاق می‌افتد این است که حادثه غدیر خم و فرمان بیعت با حضرت علی(ع)، در روز عید نوروز بوده است و تمامی این حوادث مهم نشان از این دارد که عید نوروز برای دین اسلام قابل ارزشگذاری است.

ابوطالبی در ادامه با اشاره به آداب نوروز گفت: بعد از اینکه اسلام آمد و با مساله نوروز مواجه شد، آدابی که ائمه برای ما نقل کرده‌اند باعث شد که عید ما رنگ و بوی معنوی و دینی به خود بگیرد و در مفاتیح هم به آداب عید نوروز اشاره شده است.

این نویسنده و محقق ادامه ادامه داد: امام صادق(ع) برای اینکه بتوانیم نوروز را با بهترین آداب شروع کنیم به معلی فرمود در روز نوروز غسل انجام دهید. غسل یکی از کارهای مذهبی است که ما در روز جمعه و اعیاد مذهبی هم به غسل سفارش شده‌ایم و تاکید شده که در روز عید نوروز با پاکیزه‌ترین لباس و عطر خود را معطر کنیم.

وی ادامه داد: یکی دیگری از آدابی که در نوروز به آن سفارش شده‌ است این است که آن روز را روزه بداریم، چرا که روزه یک عمل عبادی است و روز نوروز چهار رکعت نماز دارد که برای خواندن آن می‌توان به مفاتیح‌الجناح مراجعه کنیم.
 
ابوطالبی خاطرنشان کرد: تمامی این اعمال عبادی نشان از این دارد که عید نوروز ما مورد تایید ائمه قرار گرفته است و آنچه مورد تایید نیست خرافات‌ آن روز است.
 
وی با بیان این‌که اسلام همواره به صله رحم تاکید دارد و یکی از کارهایی که در عید نوروز سفارش شده، صله رحم است، افزود: انجام صله رحم باعث می‌شود که انسان پاکیزه شود، اموال او زیاد می‌شود، بلا را دور می‌کند و مرگ ناگهانی را به تاخیر می‌اندازد و این صله رحم که در ایام نوروز جزء آداب و رسوم است مورد تایید ائمه هم قرار گرفته است.

این استاد دانشگاه با اشاره به دعای «یا مقلب القلوب و الابصار ...» که در لحظه تحویل سال خوانده می‌شود، تصریح کرد: محتوا و مضمون این آیه به معنی درخواست تحول است، همانگونه که در نوروز طبیعت متحول می‌شود و شادابی می‌آید به همان طریق ما نیز از خدای متعال درخواست تحول روحی، رفتاری و روانی داریم و «حول حالنا الی احسن حال» به معنی این است که انسان بعد از یک عمر گناه می‌خواهد شاداب و متحول شود و نشاط معنوی داشته باشد.

وی در ادامه با اشاره به یکی از مهمترین مسائلی که باید در عید نوروز و ایام تحویل سال به آن توجه داشته باشیم، گفت: محاسبه و بررسی اعمال سال گذشته خیلی مهم است اینکه ما بدانیم چه عملکردی داشته‌ایم و تصمیم بگیریم در سال جدید متحول شویم.

وی گفت: در لحظه تحویل سال دعا کردن و به یاد خدا بودن مهم است و در آداب دعا داریم که در امکان مقدس به دعا بپردازید.

ابوطالبی با اشاره به حضور مردم در زمان تحویل سال در بقاع متبرکه اظهار کرد: از آیینی که ما ایرانیان در زمان تحویل سال به آن اهمیت می‌دهیم حضور در بقاع متبرکه است و دعا کردن در اماکن مقدس و روزهای خاص هم در دین اسلام و هم در آیین نوروزی به آن توصیه شده است و بهترین جا برای دعا کردن بقاع متبرکه است.
 
وی ادامه داد: در لحظه تحویل سال دعا کردن و به یاد خدا بودن مهم است و در آداب دعا داریم که در اماکن مقدس به دعا بپردازید..